Karta filmu – Wytwórnia Filmów Oświatowych

Diabły, duchy, demony, czarownice, upiory, fantastyczne zwierzęta, przedziwne istoty... Zamieszkiwały łany zbóż, przydrożne zarośla i niedostępne mokradła, kryły się w leśnej gęstwinie, w nadrzecznych trzcinach, w mętnej wodzie stawów. Były wszędzie tam, gdzie tylko ktoś w nie wierzył.

"Gdy diabeł mieszkał za miedzą" to film o magicznym postrzeganiu świata, którego ślady zachowały się w pamięci bohaterów filmu. Kiedyś na wsiach światem była natura. Życie poza miastem wyznaczane było przez rytm pór roku i toczyło się zgodnie z rocznym cyklem przyrody. Ludzie tłumaczyli sobie naturę, tak jak potrafili. W jej postrzeganiu pragmatyzm łączył się z myśleniem magicznym. Wiara chrześcijańska współistniała zaś z fantastycznymi opowieściami i prastarymi, pogańskimi wierzeniami. Film przenosi nas w te czasy przodków – czasy nieistniejącej już tradycyjnej wsi. Jest spojrzeniem na przyrodę przez pryzmat barwnego, ludowego folkloru, który odchodzi już w zapomnienie. Folkloru, w którym demoniczne stworzenia, groźne uroki i magiczne gusła są częścią życia i próbą oswojenia świata, a jednocześnie wyrazem respektu wobec kierujących nim sił przyrody.

W filmie nie odwiedzamy egzotycznych krain ani dzikich plemion. Pozostajemy w centrum Europy, na obszarze centralnej Polski, w świecie samochodów, Internetu i telefonów komórkowych. Oddalamy się jednak od miast i miasteczek, aby znaleźć się w otoczeniu natury. Odwiedzamy dziesięć niewielkich regionów charakteryzujących się pewną odrębnością ze względu na swoją kulturę, historię, położenie geograficzne i środowisko naturalne. Odnajdujemy tam ludzi wychowanych na wsi, którzy ze względu na swój wiek lub silny związek z lokalną tradycją doskonale pamiętają minione czasy i dawny sposób myślenia. Z lat swojego dzieciństwa, z opowieści rodziców i dziadków odgrzebują lokalne historie, dziwne i barwne opowieści zasłyszane niegdyś w rodzinnej wsi, zapomniane zwyczaje i obrzędy. Ich opowieści rozgrywają się w pobliskim lesie, nad miejscowym stawem, na rodzimych polach, czy też rozciągających się za domostwami rozlewiskach – innymi słowy tuż za przysłowiową miedzą. Okoliczne pola, łąki, lasy i mokradła odsłaniają swój ukryty, magiczny wymiar. Okazują się pełne tajemnic i fantastycznych istot, często niebezpiecznych, czyhających na życie tych ludzi, którzy nie zastosowali się do rządzących naturą praw lub po prostu nie docenili sił otaczającej ich przyrody.

Film pokazuje, jak bardzo zmienił się sposób postrzegania rzeczywistości, ale też jak niewiele czasu i przestrzeni dzieli nas od tego magicznego świata, kształtowanego nie przez naukę i wiedzę, lecz przez wiarę i wyobraźnię. Ten dawny świat pełen zagubionych dusz, czarodziejskich istot i złowrogich demonów kontrastuje z tym współczesnym – do bólu logicznym i racjonalnym, który, jak mówi jedna z bohaterek filmu, jest pusty, ponieważ dziś nikt już w nic nie wierzy. Film pozwala spojrzeć na niego oczami przodków. Pokazuje też dawny stosunek człowieka do natury, który opiera się na korzystaniu z jej dóbr przy jednoczesnym instynktownym respekcie dla rządzących nią sił oraz na przednaukowej, ale bardzo aktualnej dziś wiedzy, że zakłócanie pewnego naturalnego porządku nigdy nie kończy się dla człowieka dobrze. To ukryte ekologiczne przesłanie wzmocnione jest obrazami lokalnej przyrody, które stanowią nie tylko efektowne tło dla dawnych opowieści, ale też zachętę do odwiedzenia regionu i skorzystania z jego uroków.

Patronat Honorowy: Marszałek Województwa Łódzkiego Grzegorz Schreiber

Produkcja filmu dofinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi jako zadanie pod nazwą: SIŁY PRZYRODY W FOLKLORZE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO - przyrodniczy film dokumentalny w kwocie 121 752,90 zł. Wartość ogólna zadania wynosi 143 701,75 zł.

Reżyseria	Łukasz Dębski
Scenariusz	Łukasz Dębski
Zdjęcia	Łukasz Dębski, Roman Dębski
Dźwięk	Piotr Kubiak "PLAYADE"
Montaż	Łukasz Dębski
Konsultacja	Anna Dłużewska-Sobczak
Kierownictwo produkcji	Agata Semeniuk
Produkcja	Wytwórnia Filmów Oświatowych Sp. z o.o.
Gatunek	Przyrodniczy film dokumentalny
Rok produkcji	2022
Czas trwania	60 min
Kraj	Polska